ដកស្រង់ចេញពីវិទ្យុបារាំងអន្តរជាតិ (RFI) ពុធ 28 កញ្ញា 2011
ព្រះសង្ឃពុទ្ធសាសនាខ្មែរ
Reuters
រយៈពេល១៥ថ្ងៃនៃពិធីបុណ្យកាន់បិណ្ឌ និងភ្ជុំបិណ្ឌ បានបិទបញ្ចប់ហើយកាលពីថ្ងៃអង្គារម្សិលមិញ។ ទីវត្តអារាមនីមួយៗមានសភាពមមាញឹកយ៉ាងខ្លាំងក្នុងការទទួល ពុទ្ធបរិស័ទ។ មនុស្សម្នានៅគ្រប់ទិសទីសម្រុកនាំគ្នាទៅវត្តដើម្បីឆ្លងបុណ្យ ភ្ជុំបិណ្ឌ។ ព្រឹត្តិការណ៍នេះបានបង្ហាញថា ពលរដ្ឋខ្មែរមានជំនឿមុតមាំណាស់លើព្រះពុទ្ធសាសនា លើអំពើបុណ្យបាប និងលើទស្សនៈ«កម្ម ផល»ដែលជាស្នូលនៃព្រះពុទ្ធសាសនា។
ប្រសិនបើគេពិនិត្យមើលអំពីភាពមមាញឹកនៃទីវត្តអារាមក្នុងពិធីបុណ្យ ឆ្លងភ្ជុំបិណ្ឌ គេប្រហែលជាពិបាកនឹងជឿណាស់ថាសង្គមកម្ពុជាមានបញ្ហាចាក់ស្រេះ រាប់រយជំពូកយ៉ាងដូច្នេះឡើយពីព្រោះថា ព្រះពុទ្ធសាសនាដែលបង្កប់ដោយទស្សនៈវិជ្ជាដ៏មានតម្លៃត្រូវបានមនុស្ស ទាំងពួងជឿជាក់ និងគោរពប្រតិបត្តិគ្រប់ៗគ្នា។ ទស្សនៈវិជ្ជាដំបូងដែលមនុស្សទូទៅបានស្គាល់បំផុតនោះគឺ « អំពើល្អ ទទួលផលល្អ, អំពើអាក្រក់ ទទួលផលអាក្រ់» បើទោះជាមិនមែនជាតិនេះក៏ជាតិខាងមុខដែរ។ ប៉ុន្តែ ប្រទេសកម្ពុជាបែរជាជួបនឹងសង្គ្រាមវិនាសកម្ម និងវិបត្តិតូចធំមិនចេះចប់មិនចេះហើយទាល់តែសោះ។
ក្រុមអ្នកវិភាគតាមដានសង្គមកម្ពុជាបានមើលឃើញហេតុផលសំខាន់២ដែល គួរពិចារណា។ ហេតុផលទី១គឺប្រជាពុទ្ធបរិស័ទមួយចំនួនគោរពប្រតិបត្តិសាសនាដោយមិន បានយល់ពីខ្លឹមសារនៃព្រះពុទ្ធឱវាទឲ្យបានច្បាស់លាស់ឡើយ។ ជាការពិត សាសនាអ្វីក៏ដោយ ក៏សុទ្ធតែមានគោលដៅតម្រង់ទិសមនុស្សឲ្យប្រព្រឹត្តអំពើល្អដូចៗ គ្នា។ ប៉ុន្តែ បញ្ហានៅត្រង់ថា អ្នកដែលតាំងខ្លួនគោរពបូជាសាសនាមួយចំនួនមិនបានប្រតិបត្តិសាសនា ឲ្យបានត្រឹមត្រូវឡើយដោយហេតុតែមិនយល់ ហើយក៏ប្រែក្លាយខ្លឹមសារនៃសាសនាឲ្យទៅជាប្រការដទៃ។ ហេតុផលទី២គឺ មនុស្សមួយចំនួនទៀតគ្រាន់តែយកសាសនាធ្វើជាខែល តែខ្លួនមិនបានជឿជាក់ចេញពីបះដូង និងមិនបានអនុវត្តតាមខ្លឹមសារពុទ្ធសាសនាពិតប្រាកដឡើយ។
មានទស្សនៈវិជ្ជាច្រើនយ៉ាងដែលគេអាចទាញយកបានជាប្រយោជន៍ពី ព្រះពុទ្ធសាសនាសម្រាប់កសាងសង្គមមួយប្រកបដោយភាពសុខដុមរមនា។ គ្រាន់តែឆ្លុះបញ្ចាំងពីពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌតែមួយក៏គេអាចមើល ឃើញខ្លឹមសារសំខាន់ៗជាច្រើនដែរសម្រាប់ឲ្យមនុស្សប្រព្រឹត្តតែអំពើ ល្អ ស្គាល់បុណ្យ និងស្គាល់បាបដែរ។ ប៉ុន្តែ ទស្សនៈវិជ្ជាសំខាន់ៗទាំងនោះច្រើនតែត្រូវបានគេបំភ្លេចចោលនៅ ក្រោយពេលចេញពីវត្ត។
ការអនុវត្តផ្ទុយពីគន្លងព្រះពុទ្ធសាសនាមិនមែនមានត្រឹមតែក្នុង ចំណោមបុគ្គលសាមញ្ញប៉ុណ្ណោះទេ តែក៏មានដែរក្នុងចំណោមអ្នកដែលតាំងខ្លួនជាអ្នកមានសីលខ្លះ និងរហូតដល់ព្រះសង្ឃមួយចំនួនផង។ បញ្ហាចាក់ស្រះក្នុងសង្គមកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន និងជម្លោះក្នុងទីវត្តអារាមដែលកើតមានជាហូរហែគឺជាឧទាហរណ៍ ជាក់ស្តែង។
ត្រង់ចំណុចនេះ អ្វីដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់គឺ សកម្មភាពដែលបានសម្តែងឲ្យឃើញពីការគោរពបូជាព្រះពុទ្ធសាសនា ហាក់មិនស៊ីសង្វាក់គ្នាទាល់តែសោះទៅនឹងបញ្ហាចាក់ស្រេះនៅក្នុង សង្គម។ នៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ជំនឿដែលជាកុសលពិតប្រាកដគឺជាជំនឿដែលផុសចេញពីទឹកចិត្តបរិសុទ្ធ និងប្រកបដោយបញ្ញា តែមិនមែនជាការសម្តែងឲ្យឃើញខាងក្រៅឡើយ។
ក្នុងន័យនេះ ប្រជាពុទ្ធបរិស័ទទាំងឡាយគួរតែនាំគ្នាពិចារណាឡើងវិញអំពីទង្វើ របស់ខ្លួនម្នាក់ៗថា ខ្លួនបានប្រព្រឹត្តស័ក្តិសមជាពុទ្ធសាសនិកជនហើយឬនៅ? បើនៅ គួរកែតម្រូវជាបន្ទាន់។
ព្រះពុទ្ធសាសនាបានបង្រៀនថា មនុស្សកើតមកមានតែខ្លួនទទេស្អាត ស្លាប់ទៅវិញក៏មិនអាចយកអ្វីតាមខ្លួនបានដែរក្រៅតែពីសម្ពាយ បុណ្យនិងបាប។ ដូច្នេះ សម្រាប់អ្នកដែលមានជំនឿលើព្រះពុទ្ធសាសនាពិតប្រាកដ គ្មានការចាំបាច់អីដែលមនុស្សត្រូវប្រកាប់ប្រចាក់គ្នាដើម្បីបំពេញ ភាពលោភលន់ហួសហេតុរបស់ខ្លួនឡើយ៕
ប្រសិនបើគេពិនិត្យមើលអំពីភាពមមាញឹកនៃទីវត្តអារាមក្នុងពិធីបុណ្យ ឆ្លងភ្ជុំបិណ្ឌ គេប្រហែលជាពិបាកនឹងជឿណាស់ថាសង្គមកម្ពុជាមានបញ្ហាចាក់ស្រេះ រាប់រយជំពូកយ៉ាងដូច្នេះឡើយពីព្រោះថា ព្រះពុទ្ធសាសនាដែលបង្កប់ដោយទស្សនៈវិជ្ជាដ៏មានតម្លៃត្រូវបានមនុស្ស ទាំងពួងជឿជាក់ និងគោរពប្រតិបត្តិគ្រប់ៗគ្នា។ ទស្សនៈវិជ្ជាដំបូងដែលមនុស្សទូទៅបានស្គាល់បំផុតនោះគឺ « អំពើល្អ ទទួលផលល្អ, អំពើអាក្រក់ ទទួលផលអាក្រ់» បើទោះជាមិនមែនជាតិនេះក៏ជាតិខាងមុខដែរ។ ប៉ុន្តែ ប្រទេសកម្ពុជាបែរជាជួបនឹងសង្គ្រាមវិនាសកម្ម និងវិបត្តិតូចធំមិនចេះចប់មិនចេះហើយទាល់តែសោះ។
ក្រុមអ្នកវិភាគតាមដានសង្គមកម្ពុជាបានមើលឃើញហេតុផលសំខាន់២ដែល គួរពិចារណា។ ហេតុផលទី១គឺប្រជាពុទ្ធបរិស័ទមួយចំនួនគោរពប្រតិបត្តិសាសនាដោយមិន បានយល់ពីខ្លឹមសារនៃព្រះពុទ្ធឱវាទឲ្យបានច្បាស់លាស់ឡើយ។ ជាការពិត សាសនាអ្វីក៏ដោយ ក៏សុទ្ធតែមានគោលដៅតម្រង់ទិសមនុស្សឲ្យប្រព្រឹត្តអំពើល្អដូចៗ គ្នា។ ប៉ុន្តែ បញ្ហានៅត្រង់ថា អ្នកដែលតាំងខ្លួនគោរពបូជាសាសនាមួយចំនួនមិនបានប្រតិបត្តិសាសនា ឲ្យបានត្រឹមត្រូវឡើយដោយហេតុតែមិនយល់ ហើយក៏ប្រែក្លាយខ្លឹមសារនៃសាសនាឲ្យទៅជាប្រការដទៃ។ ហេតុផលទី២គឺ មនុស្សមួយចំនួនទៀតគ្រាន់តែយកសាសនាធ្វើជាខែល តែខ្លួនមិនបានជឿជាក់ចេញពីបះដូង និងមិនបានអនុវត្តតាមខ្លឹមសារពុទ្ធសាសនាពិតប្រាកដឡើយ។
មានទស្សនៈវិជ្ជាច្រើនយ៉ាងដែលគេអាចទាញយកបានជាប្រយោជន៍ពី ព្រះពុទ្ធសាសនាសម្រាប់កសាងសង្គមមួយប្រកបដោយភាពសុខដុមរមនា។ គ្រាន់តែឆ្លុះបញ្ចាំងពីពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌតែមួយក៏គេអាចមើល ឃើញខ្លឹមសារសំខាន់ៗជាច្រើនដែរសម្រាប់ឲ្យមនុស្សប្រព្រឹត្តតែអំពើ ល្អ ស្គាល់បុណ្យ និងស្គាល់បាបដែរ។ ប៉ុន្តែ ទស្សនៈវិជ្ជាសំខាន់ៗទាំងនោះច្រើនតែត្រូវបានគេបំភ្លេចចោលនៅ ក្រោយពេលចេញពីវត្ត។
ការអនុវត្តផ្ទុយពីគន្លងព្រះពុទ្ធសាសនាមិនមែនមានត្រឹមតែក្នុង ចំណោមបុគ្គលសាមញ្ញប៉ុណ្ណោះទេ តែក៏មានដែរក្នុងចំណោមអ្នកដែលតាំងខ្លួនជាអ្នកមានសីលខ្លះ និងរហូតដល់ព្រះសង្ឃមួយចំនួនផង។ បញ្ហាចាក់ស្រះក្នុងសង្គមកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន និងជម្លោះក្នុងទីវត្តអារាមដែលកើតមានជាហូរហែគឺជាឧទាហរណ៍ ជាក់ស្តែង។
ត្រង់ចំណុចនេះ អ្វីដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់គឺ សកម្មភាពដែលបានសម្តែងឲ្យឃើញពីការគោរពបូជាព្រះពុទ្ធសាសនា ហាក់មិនស៊ីសង្វាក់គ្នាទាល់តែសោះទៅនឹងបញ្ហាចាក់ស្រេះនៅក្នុង សង្គម។ នៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ជំនឿដែលជាកុសលពិតប្រាកដគឺជាជំនឿដែលផុសចេញពីទឹកចិត្តបរិសុទ្ធ និងប្រកបដោយបញ្ញា តែមិនមែនជាការសម្តែងឲ្យឃើញខាងក្រៅឡើយ។
ក្នុងន័យនេះ ប្រជាពុទ្ធបរិស័ទទាំងឡាយគួរតែនាំគ្នាពិចារណាឡើងវិញអំពីទង្វើ របស់ខ្លួនម្នាក់ៗថា ខ្លួនបានប្រព្រឹត្តស័ក្តិសមជាពុទ្ធសាសនិកជនហើយឬនៅ? បើនៅ គួរកែតម្រូវជាបន្ទាន់។
ព្រះពុទ្ធសាសនាបានបង្រៀនថា មនុស្សកើតមកមានតែខ្លួនទទេស្អាត ស្លាប់ទៅវិញក៏មិនអាចយកអ្វីតាមខ្លួនបានដែរក្រៅតែពីសម្ពាយ បុណ្យនិងបាប។ ដូច្នេះ សម្រាប់អ្នកដែលមានជំនឿលើព្រះពុទ្ធសាសនាពិតប្រាកដ គ្មានការចាំបាច់អីដែលមនុស្សត្រូវប្រកាប់ប្រចាក់គ្នាដើម្បីបំពេញ ភាពលោភលន់ហួសហេតុរបស់ខ្លួនឡើយ៕
Phnom Penh Time